سنگ زبرجد یا پریدوت جزو معدود سنگ هایی است که به رنگ سبز زیتونی دیده می شود. سنگ پریدوت یکی از سنگ های باستانی خاورمیانه است که بیش از 4000 سال استخراج می شده و در گذشته از خواص سنگ زبرجد به عنوان طلسم خوش شانسی و افزایش ثروت و نعمت نیز استفاده می شد. این گوهر به علت رنگ خاص زیتونی خود در علم معدن شناسی به کانی الوین (Olivine) نیز شناخته می شود.
تاریخچه سنگ زبرجد
سنگ پریدوت (زبرجد) دارای سابقه مکتوب بسیار طولانی است و در پاپیروس های قدیمی استخراج آن در ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد، ثبت شده است. برخی مورخین مشکوک هستند که بعضی از زمردهای مورد استفاده کلئوپاترا (ملکه مصر) پریدوت بوده است. حدود 300 سال پیش فرانسوی ها این کانی را پریدوت نامگذاری کردند. برخی گفته اند از زبان عربی Faridat به معنی سنگ گوهر و یا از زبان یونانی Peridona به معنی « غنی از نعمت » گرفته شده است. در گذشته نیز به تمامی گوهرهای سبز رنگ از جمله سنگ پریدوت، کریزولیت (Chrysolite) می گفتند که در زبان یونانی به معنی طلا می باشد.
مصریان قدیم این کانی را Topazian نامیدند زیرا تنها منبع شناخته شده آن زمان در « جزیره توپازیان » که به « جزیره زبرجد » نیز معروف بود در دریای مه آلود سرخ قرار داشت. به همین دلیل در گذشته به آن توپاز نیز می گفتند. در قرون وسطی صلیبیان آن را با خود به اروپا آوردند و در کلیساها مورد استفاده قرار می گرفت ولی در میان عامه مردم نیز بسیار مورد توجه و علاقه بود.
مشخصات کانی شناسی پریدوت (زبرجد)
پریدوت گوهرسنگی شفاف از خانواده الیوین (Olivine) با سختی 6.5 تا 7 است که گروهی از کانی های سیلیکاته سرشار از آهن منیزیم را تشکیل می دهند. زبرجد جزو نادر گوهرهای است که با تک رنگ سبز زیتونی مشخص می شود. این گوهر دارای کلیواژ ناقص، جلای شیشه ای و شکست نور 1.690 تا 1.654 می باشد.اُلیوین که پریدوت یکی از انواع آن است، کانی متداول سنگ های مافیک و اولترامافیک بوده و اغلب در لاواها و بیگانه سنگ های پریدوتیتی گوشته زمین که توسط لاواها به سطح زمین راه پیدا می کنند، یافت می شوند؛ اما تنها در بخش های کوچکی از مناطق نامبرده شده، پیدا می شود.
در روسیه نگین های پریدوت تراش داده شده ای که به نگین جواهر آسمانی معروف هستند وجود دارند که بلورهای آن از شهاب سقوط کرده و در شرق سیری در سال 1749 به دست آمده اند. هم چنین در سنگ های آسمانی نیز دیده شده است. جالب است بدانید در سال 2003 دانشمندان سنگ پریدوت را در سیاره مریخ کشف کردند!
رنگ سنگ زبرجد چگونه است؟
مدت های درازی زبرجد به دلیل داشتن رنگ سبز درخشان در زیر نور مصنوعی، « زمرد شب » نامیده می شد. شدت رنگ سبز در سنگ زبرجد به میزان آهن موجود در ساختمان بلورین بستگی دارد و از این رو رنگ این گوهر ممکن است از زرد تا زیتونی و به سمت سبز متمایل به قهوه ای تغییر پیدا نماید. پدیده چند رنگ در این گوهر برخلاف سنگ های دیگر به صورت چند رنگی مشاهده نمی شود و در واقع به علت ساختار شیمیایی خود ایدیوکروماتیک است.سنگ زبرجد پدیده فلورانس ندارد.
فرم کریستالی آن ارتورومبیک بوده و معمولا آن را به صورت صفحه دار (مختلط و تراش پله وار)، کابوشن و مهره تراش می دهند. جواهر شناسان معمولا از دیدن نوع بزرگ این گوهر شگفت زده می شوند زیرا معمولا به صورت کوچک وجود دارد. از انواع کمیاب این کانی زبرجد چشم گربه ای و ستاره ای می باشد.
روش تشخیص سنگ زبرجد اصل
عموما ساخت نوع مصنوعی و سنتتیک آن در آزمایشگاه مقرون به صرفه نمی باشد هرچند که به ندرت انواع پریدوت های تیره رنگ را می توان با حرارت دادن به رنگ روشن تری تبدیل نمود. پدیده شکست دوگانه قوی در این کانی مشخصه خوبی برای تشخیص آن است. اگرچه الیوین کانی نسبتا فراوانی است که به صورت دانه های کوچک غیر قابل استفاده زینتی یافت می شود اما پریدوت نسبتا کمیاب است.
معمولا در سطح زمین سنگ های غیر ارزش جواهری الوین دیده می شود هر چند که برخی از انواع درخشان آن برای نگین کاری مناسب اند. بلورهای بزرگ فورستریت (نوعی الیوین) که اغلب قابلیت برش و استفاده به عنوان گوهر سنگ پریدوت را دارند، کمیاب هستند و این دلیل گران بها بودن آن است.در بلورها و نگین های ضخیم می تان دوبله بودن اضلاع قسمت زیرین بلور یا نگین را با چشم غیر مسلح نیز مشاهده نمود. پریدوت ممکن است با بلورهای سبز رنگ مشابه کریزوبریل، دمانتوئید یا گارنت سبز، دیوپسید، مولداویت، پرازیولیبت، پرنیت، سینهالیت، زمرد، اسپینل مصنوعی و ایدوکراز اشتباه شود.
منابع و ذخایر سنگ پریدوت
مهم ترین یافته تاریخی پریدوت در جزیره آتشفشانی سنت جان St. John’s Island در دریای سرخ، در 300 کیلومتری شرق آسوان قرار دارد. در استرالیا، برمه (موگوک)، چین، مصر، مکزیک، نروژ، پاکستان، سریلانکا، آمریکا (اریزونا، نیومکزیکو، هاوایی) و ویتنام از مهمترین منابع و ذخایر سنگ زبرجد می باشند. شکار سنگ پریدوت در شب انجام می گیرد زیرا در نور ماه درخشندگی قابل توجهی دارند.
در جزیره Zeberget گفته شده به علت وجود مار، شکار این گوهر بسیار خطرناک است. در پاکستان به وفور سنگ زبرجد در غرب کوه های هیمالیا و در ارتفاع 15 هزار فوتی یافت می شود. البته این مناطق تحت حفاظت دولت پاکستان قرار دارند. گوهرهای این منطقه و هم چنین کشمیر بسیار کم رنگ ولی درخشان بوده و بیشتر شبیه رنگ سیب سبز یا لیمو هستند.
به طور کلی منابع این گوهر در سرتاسر جهان وجود دارد. بعد از برمه میانمار، ایالات متحده آمریکا برای سالیان دراز بزرگ ترین تولید کننده سنگ پریدوت بود. ارزش محصولات آن در سال ۱۹۹۳ به 1.5 میلیون دلار رسید. امروزه آمریکا بر سر به دست آوردن رتبه بزرگ ترین تولید کننده دنیا رقابت سختی با چین و پاکستان دارد.
بزرگ ترین سنگ زبرجد در جهان
پریدوت به وزن ۲ تا ۳ قیراط، گوهری گران بها محسوب می شود و یک نمونه خوب به وزن ۸ قیراط بسیار کمیاب است. سنگ های به این وزن، نمونه های کلکسیونی و موزه ای هستند. در انستیتو اسمیتسونین در واشنگتن دی سی، یک قطعه زبرجد به وزن 311.8 قیراط نگهداری می شود.عموما قیمت سنگ زبرجد در اندازه های بالا تر از 20 قیراط کاملا گران قیمت و کمیاب هستند و در اندازه های بالاتر از 50 قیراط افزایش چشم گیری در قیمت خود دارند. پریدوت های خیلی درشت باکیفیت خوب از نهشته هایی در میانمار که به دلیل سنگ های ۲۰ تا ۴۰ قیراطی باکیفیت و رنگ عالی معروف بودند، به دست می آمد.
نحوه نگهداری سنگ زبرجد
پریدوت سنگی شکننده است و در مقابل حرارت و مواد شیمیایی حساس است. بنابراین از مواد آرایشی آن را دور کنید. درخشش آن شیشه ای یا روغنی است و تحت تاثیر اسید سولفوریک تجزیه می گردد. این گوهر در برابر فشار زیاد مقاوم نیست و در برابر ضربه غالبا با پوشش نازک فلزی پوشانیده می شود.
خواص سنگ زبرجد از نظر احساسی و فیزیکی
از خواص سنگ زبرجد یا پریدوت می توان به حمایت قلب و دستگاه گردش خون اشاره نمود. این گوهر می تواند به فرد در ترک سیگار کمک کند زیرا زبرجدها قطعات کوچکی از نیروی مثبت هستند. آنها ارتعاشاتی از جنس حس درونی از گرما و بهزیستی، مانند غروب آفتاب در یک روز بهاری به همراه می آورند.سنگ زبرجد باعث می شود تا احساسات قلبی و درونی مثل بخشنده بودن، حس کمک به فرد در احساس شادی و شایستگی را تقویت گردد. سنگ زبرجد ترس های روانی معنوی را خاموش کرده و به شخص امکان حرکت در مسیر فردی را فراهم می نماید.
باورهای باستانی درباره خواص سنگ پریدوت (زبرجد)
داستان ها و افسانه های زیادی در مورد قدرت جادویی قوی زبرجد وجود دارد. در افسانه ها آمده است که اگر سنگ زبرجد با طلا همراه شود، طلسم توانمندی می شود که قادر خواهد بود کابوس ها و وحشت شبانه را دور کند. چند منبع دیگر نیز ذکر کرده اند که نوشیدن دارو از فنجان یا ظرفی که از سنگ پریدوت ساخته شده، تاثیر آن را بیشتر می کند.پریدوت گوهر ملی مصر است و از زمان باستان به عنوان جواهر با ارزش بوده است. از آنجا که در زیر روشنایی روز، این گوهر نامرئی و شیشه ای است مصریان قدیم فکر می کردند که نور خورشید را جذب می کند و آن را به عنوان « گوهر خورشید » مورد احترام قرار می دادند. در رُم باستان نیز به « غروب زمرد » شناخته شده بود. زبرجد به عنوان سنگ ماه متولدین مرداد شناخته می شود. عقیده بر این است که پریدوت برای استفاده کنندگان این سنگ موفقیت، آرامش و خوش شانسی می آورد.
خواص سنگ زبرجد در منابع کهن ایرانی
انگشتر زبرجد در دست موجب آسانی کارها می گردد (حیله المتقین / 25) هم چنین در مخزن الادویه آمده است که باعث کاهش قوای جنسی و درمان صرع است.خداوند یاقوت را در نوروز و برای زیست مردم آفرید و سنگ زبرجد را در روز مهرگان و این دو روز را بر سایر ایام سال برتری داد چنان که یاقوت و زبرجد را بر سایر گوهرها ... صفحه 298در تحفه المومنین جلد یک صفحه 844 آماده است که سنگ زبرجد کاهنده باه و مصلحش عسل و قدر شربتش تا نیم درهم و بدلش زمرد است. باعث فرح و ازاله گردد و چون طالع سطاتن بر آن صورت ماهی نقش کرده و در قلع پیچیده در دام ماهی نصب کنند. ماهیان از قعر دریا به دام آیند و گویند شراب در پیاله زبرجد مست نمی کند.
خواص سنگ زبرجد از نظر چاکرا درمانی
سنگ زبرجد یا پریدوت دارای عنصر طبیعی زمین است و با توجه به رنگ سبز خود می تواند برای یک پارچگی عشق و اراده چاکرای ناف (سوم) و قلب (چهارم) سودمند باشد. از خواص سنگ زبرجد در چاکارا درمانی می توان به با یاری دادن در خلق فراوانی، آرام و خاموش کردن ترس های روانی معنوی و القای بخشندگی اشاره نمود.
سنگ زبرجد ابزاری برای کمک به انتقال واقعیت جسمانی در هم ترازی با حقیقت درونی فرد است. این شامل موفقیت و فراوانی در طول دوارن فعالیت جدی فرد می باشد، سنگ پریدوت می تواند در بازسازی ارزش شخصی و عزت نفس در کسانی که از احساس گناه به ستونه آمده و یا نسبت به عمل گذشته پشیمان شده و تاسف می خورند، فرد را یاری نماید.
منبع: مجله الکترونیکی سنگ شناس (sangshenas.com)
