دهه 60 و 70
در دهه 60 با تغيير رويکرد فكري جامعه، هم چنين شروع جنگ تحميلي و تبعات اقتصادي آن، استفاده از زيورآلات بسيار محدودتر شد و گرايش جامعه به سمت استفاده محدود از زيورآلات سوق پيداکرد. طلا و جواهر جزو کالاهاي لوکس و تجملي محسوب گرديد و تجمل گرايي مذموم شد.
در اين سال ها به دليل فشار اقتصادي و راغب نبودن عامه به استفاده زياد از زيورآلات، اکثر طرح هاي موجود در بازار کپي برداري از طرح هاي اروپايي، هندي و عربي بود و تقريبا طرح ها بازتوليد مدل هاي قبلا ساخته شده بود.با ورود رسانه هاي مختلف و آشنايي طبقات جامعه با طرح هاي مختلف اروپايي به ويژه ترکيه، تغييرات محسوسي ايجاد شد. راه يافتن فيلم هاي ترکيه اي از طريق ويدئو به خانه ها، باعث شد مدل هاي ترک به سرعت در بازار ايران پراکنده شده و مورد استقبال قرارگيرد.
مدل هاي مختلف آويزهاي فانتزي، گوشواره هاي نمادار ولي توخالي با وزن هاي پايين، زنجيرهاي فانتزي زيبا، سرويس هاي مختلف نمادار و... همه باعث گرديد تا بازار خريد و فروش در ايران رونق چشم گيري بيايد.در اين دوره به علت پيشرفت فناوري و توليد دستگاه هاي ساخت طلا به صورت توخالي و باکيفيت در اروپا و آمريکا، اکثر مصنوعات با وزني سبک و قابل خريد براي افراد در طبقات مختلف جامعه توليد گرديد و به همين علت، طبقات پايين دست جامعه نيز مي توانستند از اين زيورآلات بهره مند شوند، ولي هم چنان از طرح هاي ذکر شده در قبل نيز استفاده مي کردند.
عدم آشنايي و نبود متخصص و سرمايه گذار در کشور، اين امکان را نمي داد که طراحان و سازندگان با فناوري روز آشنا شوند. در نتيجه اکثر مصنوعات زيبا وارداتي بود و طراحي و ساخت زيورآلات صرفا به صورت کاملا سنتي و دستي، با طرح هاي قبلي ادامه پيدا کرد و پيشرفت قابل توجهي در زمينه طراحي وقوع نيافت.
مصنوعات رايج مورد استفاده اين دوره براي طبقات مختلف عبارت بودند از:
- زنجيرهاي ونيزي، فيگارو، رولکس، ديسکو، طنابي، ماري، فانتزي و غيره با طول ها و ضخامت هاي مختلف.
- آويز و پلاك هاي سينه با طرح هاي فانتزي يا اشکال و دعاهاي مذهبي يا با اشكال هندسي و حكاكي شده با موضوعات و اشکال مختلف، آويزهايي با سنگ هاي رنگي و ...
- گوشواره هاي فانتزي و يا حلقه اي با اشکالي زيبا و تو خالي
- دستبندهاي زنجيري نمادار توخالي با طرح هاي بسيار متنوع. در بسياري از موارد آويزهاي کوچکي از اين دستبندها آويز مي شد.
- انگشترهاي فانتزي و انگشترهاي نگين دار مانند عقيق و فيروزه و حلقه هاي ازدواج با طرح هاي متنوع.
- النگوهاي دستبندي و فنري، مفتولي، پروفيلي، توخالي، آينه اي و ...
- سرويس هاي مختلف طنابي، نگين دار، تراش فانتزي و... با برندهايي مانند رولکس، کارتيه و فيگارو
دهه 80 و 90
در اين دوره با توجه به کاربرد زياد رايانه در کشورهاي صاحب نام در توليد طلا جواهر و توانايي ايجاد طرح هاي متنوع، کارهاي بسيار زيبايي ساخته شد که داراي ويژگي هاي ظرافت، زيبايي، وزن سبک و درنتيجه قابليت خريد براي اکثر اقشار جامعه بود. تجار و سازندگان ايراني نيز به فکر افتادند که از اين طرح ها در بازار ايران استفاده کنند.
براي عرضه اين طرح ها به بازار، دو راهکار وجود داشت. يکي، ورود اين کارها از اروپا و جنوب شرق آسيا و ديگري کپي برداري و ساخت اين طرح ها در ايران بود. بسياري از سازندگان تصميم گرفتند که گزينه دوم يعني کپي برداري و ساخت اين طرح ها در داخل را دنبال کنند، هرچند بسياري از اين کارها به دليل لحاظ نکردن ظرافت درساخت، در عمل رقبت مصرف کننده به خريد کارهاي خارجي را بيش تر مي کرد.
با توجه به عدم استقبال از کارهاي کپي برداري شده با کيفيت اشاره شده، سازندگان داخلي برآن شدند که فناوري ساخت خود را به روزتر کنند که اين خود، عامل افزايش هزينه ساخت مي شد و باز اقشار پايين جامعه با مشکل مواجه مي شد. با توجه به مشکلات توليد طرح هاي کپي برداري شده، طراحان و سازندگان به طراحي روي آوردند،
اما چون تجربه و تخصص کافي در اين زمينه وجود نداشت، با تغييرات اندکي شروع به دوباره سازي همان طرح هاي قديمي کرده اند که همچنان در بازار موجود است.در اين بين، افزايش قيمت پايه طلا نيز مزيد بر علت شده تا عملا بخش هاي طراحي، ساخت، عرضه و خريد و فروش محصولات طلا و جواهر با رکود همراه باشد، ولي طبقه متوسط در پاره اي اوقات و طبقه مرفه هم چنان امکان خريد اين محصولات را دارند.
اكثر مصنوعات استفاده شده در اين دوره براي جواهرات طبقات مختلف عبارت بودند از:
- زنجيرهاي جديد و ظريف در مدل ها، رنگ ها و سايزهاي متنوع و هم چنين کارهاي قديمي تر مانند ونيزي، فيگارو، رولکس، ديسکو، طنابي، ماري و غيره
- آويز و پلاك هاي سينه با طر ح هاي فانتزي يا اشکال و رنگ هاي مختلف و ادعيه مذهبي يا اشكال هندسي حكاكي شده با موضوعات و اشکال مختلف، آويزهايي با سنگ هاي رنگي و ...
- گوشواره هاي فانتزي و ظريف در مدل ها و رنگ هاي مختلف و حلقه اي با اشکالي زيبا و غيره
- دستبندهاي با طرح هاي بسيار متنوع.
- انگشترهاي فانتزي، انگشترهاي جواهر و انگشترهاي نگين دار مانند عقيق و فيروزه، حلقه هاي ازدواج با طرح هاي متنوع
- النگوهاي دستبندي يا فنري، مفتولي، پروفيلي، توخالي، آينه ها و ...
- سرويس هاي مختلفي مانند زنجيري، تنيس، مام، ريختگي، نگين دار، تراش فانتزي، جواهر و ...
در حال حاضر نيز شرکت ها و کارخانه هاي اندکي هستند که از ايده و طرح هاي خود کمک گرفته و به ساخت زيورآلات با طراحي ايراني مي پردازند و اکثر کارگاه ها به کپي برداري کارهاي خارجي مي پردازند و در پي آمد آن، ترجيح اکثر فروشندگان طلا و جواهر نيز عرضه محصولات خارجي است.
امروزه به دليل گران شدن قيمت طلا، هزينه هاي ساخت و هزينه هاي جانبي، بيش تر توليدکنندگان يا در حال ساخت زيورآلات جواهر براي قشر مرفه جامعه هستند و يا کارهاي بسيار اندکي به سبک بازار پسند (سبکـ نمادارـکم هزينه) توليد مي کنند. قشر پايين دست جامعه قدرت خريد زيورآلات را ندارد و قشر متوسط نيز به ندرت دست به خريد مي زند.هزينه ساخت يک محصول ايراني با مشابه خارجي آن برابري مي کند، اما با کيفيت و طراحي پايين تر. در صورت تداوم اين روند، بالغ بر نيمي از فعالان صنعت طلا و جواهر اعم از طراح، سازنده، فروشنده و... ديگر در اين صنعت جايي نخواهند داشت.
نویسنده : شهروز باباعلیپور
