کريسمس يا نوئل جشني است در آيين مسيحيت که به منظور گرامي داشت زادروز مسيح برگزار مي شود. بسياري از اعضاي کليساي کاتوليک روم و پيروان آيين پروتستان، کريسمس را در روز بيست و پنجم دسامبر جشن گرفته و بسياري آن را در شامگاه بيست و چهارم دسامبر نيز برگزار مي کنند.
    اعضاي بيش تر کليساهاي ارتودوکس در سراسر دنيا نيز روز بيست و پنجم دسامبر را به عنوان ميلاد مسيح جشن مي گيرند. برخي از مسيحيان ارتودوکس در روسيه، اوکراين، سرزمين مقدس (ناحيه تاريخي فلسطين) و ديگر مکان ها، به سبب پيروي از گاه شماري يولياني، جشن کريسمس را در روز هفت ژانويه برپا مي دارند.
    اعضاي کليساي ارامنه طبق سنت منحصر به فردي، روز ميلاد و هم چنين روز غسل تعميد مسيح را هم زمان در روز ششم ژانويه جشن مي گيرند. ايام دوازده روزه کريسمس با سال روز ميلاد مسيح در بيست و پنجم دسامبر آغاز گشته و تا جشن خاج شويان در روز شش ژانويه ادامه مي يابد.
    هر چند مهم ترين عيد مذهبي در گاه شمار مسيحي، روز عيد پاک (روز مصلوب شدن و رستاخيز عيسي) است، بسياري به خصوص در کشورهاي ايالات متحده و کانادا، کريسمس را مهم ترين رويداد سالانه مسيحي محسوب مي دارند. با وجودي که اين روز، يک عيد مذهبي شناخته مي شود، از اوايل سده بيستم ميلادي به بعد به طور گسترده به عنوان يک جشن غير مذهبي برگزار شده و براي بيش تر مردم، اين ايام فرصتي است براي دور هم جمع شدن اقوام و دوستان و هديه دادن به هم.
    کريسمس با آيين هاي ويژه اي به طور مثال آراستن يک درخت کاج، برگزار شده و شخصيتي خيالي به نام بابانوئل در آن نقشي مهم دارد.
 
ريشه و معني لغوي
    واژه کريسمس (Christmas) به معناي « مراسم عشاي رباني (مَس) در روز مسيح در حدود سال 1050 ميلادي به صورت واژه Christes maesse به معني « جشن مسيح »، وارد زبان انگليسي قديم گرديد و محققان معتقدند، گونه کوتاه تر آن يعني Xmas شايد براي نخستين بار در قرن سيزدهم به کار رفته باشد.
    واژه قديمي تر يول (Yule) احتمالا از واژه آلماني jōl يا انگلوساکسوني geōl که به جشن انقلاب زمستاني اشاره دارد، مشتق شده است. واژه هاي متناظر در ديگر زبان ها چون، نَويداد (Navidad) در اسپانيايي، ناتاله (Natale) در ايتاليايي و نوئل (Noël) در فرانسوي، همگي معناي « ميلاد » را تداعي مي کنند و واژه آلماني « وايناختِن (Weihnachten) »، به معني « شب تقديس شده » مي باشد.بيش تر محققان معتقدند که اين روز به عنوان جاي گزيني براي جشن « روز میلاد خورشيد شکست ناپذير » يا سول اينويکتوس (dies solis invicti nati) که به هنگام انقلاب زمستاني به عنوان نماد نوزايي خورشيد، به دور افکندن زمستان و نداي تولد دوباره بهار و تابستان، در امپراتوري روم برگزار مي شد، رايج گرديد و در واقع کريسمس، صورت « مسيحي شده » اين جشن بود.
    پيش از پذيرفتن آيين مسيحيت به عنوان دين رسمي روم در قرن چهارم ميلادي، روميان هر ساله در روز هفده دسامبر در جشني به نام ساتورناليا به سياره کيوان (ساتورن)، ايزد باستاني زراعت، احترام مي نهادند. اين جشن تا هفت روز ادامه مي يافت و انقلاب زمستاني را که طبق گاه شماري يولياني باستان حدودا در بیست و پنجم دسامبر واقع مي شد، شامل مي گرديد.
 
 
    هنگام عيد ساتورناليا، رومي ها اقدام به برپاداشتن جشن و سرور، به تعويق انداختن کسب و کار و منازعات، هديه دادن به هم ديگر و آزادکردن موقتي برده ها مي نمودند. جامعه مسيحيت اوليه، ميان تاريخ واقعي ميلاد عيسي مسيح و مراسم مذهبي بزرگداشت اين واقعه، فرق مي نهاد. در دو قرن نخست پيدايش آيين مسيحيت، بازشناسي تاريخ زادروز شهداي مسيحي و به پيروي از آن، عيسي، با مخالفت هاي بسياري در بين پيروان اين آيين رو به رو شد. عده بسياري از پدران کليسا، نظرات نيش دار و کنايه آميزي در خصوص برپايي جشن تولد افراد در اديان پاگانيسم (آيين هاي رقيب مسيحيت و يا چندخدايي) داشتند و در واقع از ديد کليسا، روزِ جان سپاري قديسان و شهدا مي بايست به عنوان روز واقعي به دنيا آمدن آنان، گرامي داشته مي شد.
    منشا دقيق انتخاب روز بیست و پنجم ماه دسامبر به عنوان ميلاد عيسي مسيح در پردهاي از ابهام قرار دارد و تاريخ دانان در مورد آن که پيروان مسيح از چه زماني شروع به برپاداشتن جشن ميلاد او نمودند، به يقين نرسيده اند. گر چه در اناجيل چهارگانه در عهد جديد، تولد عيسي با جزئيات شرح داده شده است، ولي هيچ تاريخي در آن ها ذکر نشده است.
    روز بیست و پنجم دسامبر، براي نخستين بار در سال 221 پس از ميلاد، در نوشته هايسکستوس ژوليوس افريکانوس (اولين تاريخ نگار مسيحي) به عنوان روز ميلاد مسيح، انعکاس يافته و بعدها به طور فراگير در عالم مسيحيت پذيرفته شده است. هم چنين آيين رازورزي ميترائيسم، بر پايه پرستش ايزد باستان ايران زمين، ميترا، در سرزمين هاي تحت فرمان روايي روم باستان اشاعه زيادي يافته بود و بسياري از روميان، رويداد بلندتر شدن روزها به دنبال انقلاب زمستاني را با شرکت کردن در مراسمي به منظور بزرگ داشت زادروز ميترا، در بیست و پنج دسامبر جشن مي گرفتند.
    اين جشن ها و ساير مناسک تا اول ژانويه ادامه مي افت که روميان اين روز را نخستين روز ماه و سال جديد مي دانستند. کليساي کاتوليک روم روز بیست و پنج دسامبر را به عنوان زادروز مسيح برگزيد تا به مراسم پاگاني مرسوم آن زمان معنا و مفهوم مسيحي بخشد. براي نمونه، کليسا جشن زادروز ميترا خداي نور و روشنايي را با جشن بزرگ داشت زادروز عيسي که عهد جديد او را نور و روشني جهان مي نامد، جاي گزين نمود. کليساي کاتوليک با اين اميد که پيروان آيين ميترا را به آيين مسيحيت وارد کند، به آن ها اجازه داد تا به عنوان بزرگ داشت زادروز مسيح به برگزاري جشن و سرور خود در تاريخ معين شده پيشين ادامه دهند.
 
 
بابانوئل
    شخصيتي که امروزه به شکل پيرمردي مهربان و چاق است و با لباس سرخ رنگ و ريشي سفيد و بلند، هنگام کريسمس در ميان برگزار کنندگان اين جشن ظاهر مي گردد به چندين اسم شناخته مي شود که بابانوئل (Papa noel)، سانتا کلوز (Santa claus) و سنت نيکولا (Saint Nicola) از معروف ترين اين اسامي اند.
 
تاريخچه بابا نوئل
    در سده چهارم ميلادي، يکي از اسقف هاي آسياي صغير (ترکيه امروز) به خاطر رفتار مهربانانه اش با کودکان شهرت يافت. اين شخص که بعدها به سنت نيکولاس (نيکولاس قديس) شهرت يافت، در نقاشي هاي قرون وسطي و عصر رنسانس به شکل مردي بلند بالا با چهرهاي جدي و نجيبانه نشان داده شده است و تا حدود قرن شانزدهم، جشن مخصوص او در روز ششم دسامبر در سراسر اروپا برگزار مي شد، اما از آن پس، اين جشن، تنها به پروتستان هاي هلند منحصر گرديد. 
    مهاجران هلندي که به آمريکاي شمالي کوچ کردند، اين رسم را با خود به آن کشور بردند و در آنجا بود که نام او به سانتا کلوز (Santa Claus) تغيير يافت.برگزاري کريسمس در کشورهاي مختلف مسيحي بنا به سنت و رسم و رسوم آنان، تفاوت هايي نيز با يک ديگر دارد. اما مشترکات اين مراسم اين است که مسيحيان براي جشن گرفتن ميلاد عيسي مسيح به کليساها مي روند، در منزل يک درخت کاج را تزيين و چراغاني مي کنند و در خيابان ها و کوچه ها دسته دسته سرودهاي پرستشي و شکرگزاري اجرا مين مايند.
 
 
    هم چنين در ايام کريسمس حراجي هايي برپا مي شود و در روز باکسينگ در بیست و ششم دسامبر، کارمندها از کارفرماي خويش هديه دريافت مي کنند. امروزه در تمام جهان درخت سرو نماد مهم کريسمس است. اما درخت سرو در آئين هاي پاگان و فرهنگ قديم ايران نيز بسيار مهم بوده و درخت جاودانگي تلقي مي شده است هنوز در بسياري از نقاط ايران به درخت سرو با نگاه تقدس نگريسته مي شود.
    اگر چه کريسمس جشنوارهاي در تقويم مسيحي است، اما در هند به عنوان يک سرگرمي و تفنن داراي اهميت ويژه اي است. در هند اين جشنواره داراي معني خاصي براي وحدت هند در عين تنوع و گوناگوني است که در سراسر جهان شناخته شده است؛ و به دليل نفوذ اروپا در اين کشور براي مدت طولاني، دين در سراسر کشور پخش شده است.
    هيجان انگيزترين جشن کريسمس در هند را مي توان در حالت سرور و نشاط در شهر بندري گوا ديد. تعداد زيادي از گردش گران داخلي و بين المللي به سواحل گوا مي آيند و در طول جشنواره کريسمس به تماشاي گوا در بهترين حالت فرهنگي خود مي پردازند. هم چنين مي توان در بهترين موسيقي و رقص گوا در جشن ميهماني کريسمس شرکت کرد. کاتوليک ها در گوا در برنامه اي سنتي و محلي به نام ميسسا و گالو يا «کلاغ خروس» شرکت مي کنند که ساعات اوليه صبح انجام مي شود. کارناوال، قبل از روزه، مهم ترين رويداد در گوا است که شبيه به «ماردي گراس» در نيواورلئان است.
 
منبع: سيرن